Język syryjski

Trzy grafiki pisma syryjskiego. Tekst to pierwsze zdanie Ewangelii św. Jana

Język syryjski (syriacki, ܣܘܪܝܝܐ suryāyā) – dialekt wschodnioaramejski z okolic Edessy (obecnie Şanlıurfa w Turcji). Stał się głównym językiem literackim i liturgicznym chrześcijaństwa na Bliskim Wschodzie. Przestał być używany w mowie w VIII wieku po najeździe Arabów na Syrię. Używany jest do dziś m.in. przez kościoły jakobicki, asyryjski, maronicki i malabarski.

Zapisywany jest pismem syryjskim. W historii pisma syryjskiego wykształciły się trzy formy zapisu. Najstarszą jest esţrangelā, z której wyłoniły się: serţō i wschodnio-syryjski. Zasada zapisu i wygląd znaków zbliżony jest do pisma arabskiego: czyta się od prawej do lewej, zapisuje się tylko spółgłoski, samogłoski mogą być zaznaczone znakami nad i pod tekstem.

Kultura syryjska wydała wielu wybitnych pisarzy chrześcijańskich takich jak: Afrahat, Efrem Syryjczyk, Jakub z Sarug, Grzegorz Bar Hebraeus, Jan z Efezu. Literatura syryjska służyła też jako pośredni etap w przyswajaniu przez Arabów nauki i filozofii greckiej.

Dość często, dla ocalałych (żywych) dialektów wschodnioaramejskich, używane są terminy: „współczesny syryjski” (Modern Syriac) i „neo-syryjski” (Neo-Syriac), choć istnieją znaczne różnice między tymi dialektami a syryjskim klasycznym.

Syryjski, zwany klasycznym (Classical Syriac), oprócz nieprzerwanego użycia w liturgii, jest także używany jako literacki (np. w artykułach naukowych). W XV i XVI wieku w syryjskim pisali tacy autorzy jak: Bēt Sḇīrīnā, Isḥāq Qardāḥē Šbadnāyā, czy syryjski patriarcha Nūḥ Leḇnānāyā. Neo-syryjski zaczął być zapisany w późniejszych wiekach. Niektóre  prace jednak nadal były pisane w klasycznym syryjskim a zachodnie publikacje były tłumaczone na ten język (np. „O naśladowaniu Chrystusa”). W XX wieku przetłumaczono na klasyczny syryjski światowe dzieła zachodniej literatury (Shakespeare, Dickens i inni), jak również publikacje periodyków (niektóre tylko częściowo są w klasycznym języku). Język literacki (pisany) jest teraz zwykle nazywany kṯōḇōnōyō (dosłownie „język książki”), aby odróżnić go od mówionego aramejskiego, który nie był normalnie zapisywany. Terminologia nie jest jednak używana z pełną konsekwencją. Szczególnie, Kiraz woli ograniczyć termin kṯōḇōnōyō tylko do klasycznego syryjskiego. Członkowie Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego próbowali jednak rozszerzyć ten termin, odnosząc go do języka publikacji pisanych.

Bibliografia

• Antoni Tronina, Wprowadzenie do języka syryjskiego, Instytut Teologii Biblijnej Verbum, Kielce 2003
• Jerzy Woźniak (red.), Polska syrologia, Warszawa 2010. ISBN 978-83-7072-662-1
• Stefan Weninger (red.), The Semitic Languages – An International Handbook, Berlin/Boston 2011